ပဵၵ်ႉသမ်ႉၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းသေတႃႉၶွမ်ႇပၼီႇသိုၵ်းဝ UWSA ဢၼ် ၼိုင်ႈ သိုပ်ႇၶိုင်ၵေႃႇသၢင်ႈၽၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉတူႈ ဢၼ်ယူႇတၢင်းႁွင်ႇ ႁၢင်ႇၵႆဝဵင်းသီႇပေႃႉ 20 ၵီႇ လူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ။
ၶေႃႈလႆႈၸႂ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်တႃႇသၢင်ႈၽၢႆၼမ်ႉတူႈ (သီႇပေႃႉ) ႁႅင်းၾႆးၾႃႉ 210 မႄႇၵႃႇဝတ်ႉတႄႉ ႁဵတ်းယဝ်ႉၵႂႃႇတီႈၼႄႇပျီႇတေႃႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 29/4/2022 ၼႂ်းၵႄႈၶွမ်ႇပၼီႇ (NCEH) ၶွင်သိုၵ်းဝ လႄႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၽၢႆႇႁႅင်း ၾႆးၾႃႉ လႄႈၽႅၼ်ၵၢၼ် ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢၼ်ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း။ တင်ႈ တႄႇၼၼ်ႉမႃး ၵူၼ်းမိူင်း ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈလႆႈႁၼ်ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၸွမ်းဢွင်ႈတီႈတေသၢင်ႈၽၢႆ ၼၼ်ႉၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃး၊ ပႃးၸဵမ် မီးလူတ်ႉတေႃႉတၢင်ႇၶိူင်ႈၶွင်လၢႆလၢႆလမ်း လုၵ်ႉတၢင်းလႃႈ သဵဝ်ႈ ၶဝ်ႈမႃး၊ လိူဝ်ၼၼ်ႉလႆႈႁၼ်ပႃး ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸၢဝ်းၶႄႇဢၼ်ဢမ်ႇမေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး/ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈသင်ၼၼ်ႉၶဝ်ႈမႃးပဵၼ်ပၢၵ်ႇပၢႆ၊ လၢမ်းတူၺ်း တႄႉ ၶူင်းၵၢၼ်ဢၼ်ၼႆႉၶႄႇတိုၼ်းယူႇ ပႃႈလင်သေ ၶိုင်ၸွႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၶွမ်ႇပၼီႇ NCEH တႄႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းၵၢၼ်တႃႇသၢင်ႈၽၢႆမိူဝ်ႈပီ 2017 ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇမီးလွင်ႈပၼ်ၶႂၢင်ႉ တႃႇၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉလႄႈၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇမီးလွင်ႈ လူင်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းထတ်းသၢင်ႈလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတၢင်း ၾိင်ႈတိုၼ်းသၽႃဝလႄႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း (EIA) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈၼႆႉလႆႈ ပိုတ်ႇၽိူၺ်ဢွၵ်ႇ ဢၼ်ၵေႃၵပ်းသၢၼ်တူင်ႉၼိုင်တႃႇ မႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆးတင်းၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၵဵပ်းၶေႃႈမုၼ်း၊ ပိုတ်ႇၼႄလွင်ႈ ၶွမ်ႇ ပၼီႇ NCEH ၶဝ်ပူၼ်ႉပႅၼ်ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈၸိုင်ႈမိူင်းသေ တီႇၽဵဝ်ႈထိူၼ်ႇၶိူဝ်း၊ သၢင်ႈသဵၼ်ႈ တၢင်းၵႂႃႇ ၸူးဢွင်ႈတီႈတေသၢင်ႈၽၢႆလႄႈ ၵေႃႇသၢင်ႈဢွင်ႈတီႈၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၶဝ်တေယူႇသဝ်း။
မိူဝ်ႈပီ 2018 လႄႈ 2019 ၼၼ်ႉၼၢင်းၶမ်းဢေး တႅၼ်းၽွင်းပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ် ဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ တၢင်ႇ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈၶႂၢင်ႉသင်ၼႆႉ ၼႂ်းသၽႃးတီႈၼႄႇပျီႇတေႃႇ သေ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းပႅတ်ႈၶူင်းၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆၼမ်ႉတူႈၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇ မီးလွင်ႈ ဢဝ်လိူင်ႈ ဢဝ်လွင်ႈတၢင်းသင်တေႃႇၶွမ်ႇပၼီႇ NCEH ဢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းတႃႇဢွင်ႈတီႈ သၢင်ႈၽၢႆ ၼႆႉသင်။
ၶွမ်ႇပၼီႇ NCEH ၼႆႉၶွတ်ႇၽွတ်ႈမႃးမိူဝ်ႈပီ 2013 သေပိုတ်ႇတူဝ်မၼ်းၼႂ်း ဝႅပ်ႉသၢႆႉ ဝႃႈႁဵတ်း “ဢွၵ်ႇပိူင်ၽၢင်ႁၢင်ႈ၊ လူင်းတိုၼ်းလၢင်းလႄႈ ၶပ်းၶိုင်သၢင်ႈၵၢၼ်” ႁူင်းၾႆးၾႃႉႁႅင်းၼမ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈလိူဝ်သေၽၢႆၼမ်ႉတူႈၼႆႉယဝ်ႉ ဢမ်ႇၼႄဝႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းၽၢႆလႂ်ထႅင်ႈ။ ၶွမ်ႇပၼီႇၼႆႉ ဢမ်ႇၵမ်ႉၵွႆးၶတ်းၸႂ်တႃႇလႆႈၶေႃႈတူၵ်းလူင်း MOU ၼႂ်းပီ 2014 တွၼ်ႈတႃႇ သၢင်ႈ-ႁဵတ်းၵၢၼ်-သိုပ်ႇသူင်ႇ (a Build-Operate-Transfer (BOT) (BOT ၼႆႉပဵၼ်လၢႆး ႁဵတ်းၵၢၼ် ဢၼ်ၶွမ်ႇပၼီႇၵုမ်းၵမ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵုမ်းၵမ်) တႃႇၽၢႆၼမ်ႉ တူႈၵူၺ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢႆးၼၼ်ႉယင်းလႆႈပႃးၶေႃႈလႆႈၸႂ် (BOT) သဝ်လၵ်းသူင်ႇႁႅင်းၾႆးၾႃႉ ဢၼ်မီး တၢင်းယၢဝ်း 47 လၵ်း သၢႆၾႆးႁႅင်းၾႆးၾႃႉ 230 kV ၵီႇလူဝ်ႇဝတ်ႉ (kV ၼႆႉႁႅင်းလိူဝ် မႄႇၵႃႇဝတ်ႉ 1kV မီး 0.001 မႄႇၵႃႇဝတ်ႉ) လုၵ်ႉဢဝ်တီႈၽၢႆၼမ်ႉတူႈ တေႃႇၵႂႃႇထိုင်ၽၢႆယႄးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်းမႄး။ လွင်ႈဝႃႈတေၸႂ်ႉတိုဝ်း လွၵ်းပိူင် BOT ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉႁူႉၸွမ်းသင်လႄႈ NCEH တေၸႂ်ႉတိုဝ်းငိုၼ်းတႃႇ ၶူင်းၵၢၼ်ဢၼ်ၸႂ်ႉငိုၼ်းၼမ်ၸိူင်ႉၼႆ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ ၽႂ်လႂ်ဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉႁူႉသင်။ တၢမ်ၼင်ႇ ၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်းလွင်ႈ EIA ဢၼ်ၸုမ်း MyAsia Consulting ၶဝ်ဢွၵ်ႇဝႆႉၼႂ်းပီ 2018 ၼၼ်ႉတႄႉ ၽၢႆ ၼမ်ႉတူႈ ၼႆႉဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း တေၸႂ်ႉငိုၼ်းတႃႇၵေႃႇသၢင်ႈတီႈဢႄႇသုတ်းမၼ်း 436 လၢၼ်ႉငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ ဢမႄႇရိၵၼ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။
ၽၢႆၼမ်ႉတူႈ ႁႅင်းၾႆး 210 မႄႇၵႃႇဝတ်ႉ ၼႆႉပဵၼ်ၽၢႆထူၼ်ႈသၢမ် ဢၼ်တေၵေႃႇသၢင်ႈၼိူဝ်မႄႈ ၼမ်ႉတူႈ ၼွၵ်ႈသေၽႅၼ်ၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆႁႃႈဢၼ် ၽၢႆယႄးယႂႃႇ ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉတူႈတွၼ်ႈ တၢင်းတႂ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉတူဝ်ႈၼႂ်းပီ 2010၊ ၽၢႆယႄးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်ႁႅင်းၾႆး 280 မႄႇၵႃႇဝတ်ႉ သမ်ႉ ၵေႃႇသၢင်ႈမႃးမိူဝ်ႈပီ 2008 သေယင်းပႆႇယဝ်ႉတူဝ်ႈ။
လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းမႆႈၸွမ်း ၽၢႆၼမ်ႉတူႈ
1. ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၸႅင်ႈလႅင်း (ပူင်ႇသႂ်)
ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၽၢႆၼမ်ႉတူႈၼႆႉ တိုၼ်းႁူမ်ႇတူမ်းဝႆႉပဵၼ်လွင်ႈလပ်ႉဢမ်ႇပိုတ်ႇၽိူၺ်သင် ၸဵမ်မိူဝ်ႈ တႄႇ။ ၶေႃႈတူၵ်းလူင်း MOU ဢၼ်ၵဝ်ႇမၼ်းလိူၼ် ဢေႇပရိူဝ်ႇ 2014 ၼၼ်ႉပဵၼ်တႃႇၽၢႆႁႅင်းၾႆး 100 မႄႇၵႃႇဝတ်ႉၵူၺ်းသေ ႁႅင်းၾႆးၼၼ်ႉ ၸုမ်းၵွင်တိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၽၢႆႇ ၾႆးၾႃႉႁႅင်းၼမ်ႉမၢၼ်ႈ ဢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ တၢင်းၽၢႆႇၾိင်ႈတိုၼ်းသၽႃဝ (International Finance Corporation’s Strategic Environmental Assessment of the Myanmar Hydropower Sector) ၶဝ်ဢဝ်သႂ်ႇဝႆႉၼႂ်းၽိုၼ်ႁၢႆး ငၢၼ်းၶဝ်ၼႂ်းပီ 2017-2018။ ၵူၺ်းၵႃႈၼႂ်းပီ 2018 မႃး ၽႅၼ်ၵၢၼ် ႁႅင်း ၾႆးၾႃႉ ၼၼ်ႉၶိုၼ်ႈမႃးပဵၼ် 210 မႄႇၵႃႇဝတ်ႉ တၢမ်ၼင်ႇၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်းလွင်ႈၽၢႆ ၼမ်ႉတူႈ ၸုမ်း MyAsia Consulting’ EIA scoping ၶဝ်ဢွၵ်ႇ။
ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇတီႈ “ၶူင်းၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆဢၼ်တိုၵ်ႉၵေႃႇသၢင်ႈလႄႈ ႁႅင်းၾႆးၾႃႉ” ၼႂ်းဝႅပ်ႉသၢႆႉ ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၽၢႆႇႁႅင်းၾႆးၾႃႉ လူင်ပွင်ႈၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းမိူဝ်ႈလဵဝ် တိုၼ်းဢမ်ႇၼႄပႃးၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽၢႆၼမ်ႉတူႈ၊ ဢမ်ႇၼၼ် သၢႆလၵ်းၾႆးႁႅင်း 230kV ဢၼ်ၵၢႆႇၸူး ၽၢႆယႄးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵေႃႈ တိုၼ်းဢမ်ႇပႃး။
သဝ်လၵ်းၾႆးၾႃႉၼႆႉမီးယူႇႁိမ်းၸမ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၾႆး/လဵၼ်း ၶႄႇ မူႇၸႄႈ-ဝဵင်းလိူဝ်ႇ (မၼ်း တလေး) ၼၼ်ႉၵူၺ်းသေ ယိူင်းဢၢၼ်းၽၢႆၼမ်ႉတူႈၼႆႉတႄႉတိုၼ်းတေပဵၼ်တႃႇဢဝ်ႁႅင်း ၾႆးၵႂႃႇ ၸႂ်ႉတိုဝ်းတီႈသဵၼ်ႈတၢင်း လူတ်ႉၾႆးၶႄႇ လိူဝ်သေ တေပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းထတ်းသၢင်ႈလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလႄႈ ၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃဝ (EIA) တႃႇသဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၾႆးၶႄႇၼၼ်ႉၵေႃႈတိုၼ်းၸႅင်ႈလႅင်းလီဝႃႈ တေဢဝ် ၾႆးတီႈၽၢႆ မႃးၸႂ်ႉ တိုဝ်း ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်း- ၼႆႉၵေႃႈပဵၼ်ၶူင်းၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းလၢင်းယႂ်ႇလူင်ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ် ၺႃးၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈသၢၼ်ၶတ်းႁၢဝ်ႉႁႅင်း။
ႁၢင်ႈၽႅၼ်ၵၢၼ် ၼႂ်းၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်း EIA တႃႇသဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၾႆး (လၢႆးသူင်ႇႁႅင်းၾႆးၾႃႉ)- လိူၼ်မႄႇ 2021
2. တုမ်ႉတိူဝ်ႉတၢင်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလႄႈ ၾိင်ႈတိုၼ်းသၽႃဝ
ၼႂ်းၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်းၶွင် MyAsia Consulting’s scoping သႂ်ႇသဵၼ်ႈမၢႆပႃးဝႆႉဝႃႈ လွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉယွၼ်ႉ ၽၢႆၼမ်ႉတူႈၼၼ်ႉမီးတင်းၼမ် တင်းလၢႆၸိူဝ်းတေ “သိုပ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူဝ်ယွႆႈမၼ်းၽွင်းလူင်း ႁဵတ်း EIA ”။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်း EIA တႃႇၽၢႆၼမ်ႉတူႈၼႆႉသမ်ႉဢမ်ႇပိုတ်ႇၽိူၺ်ၼႄၵူၼ်း မိူင်းၼႆယဝ်ႉ။
ၼႂ်းၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်း MyAsia Consulting’s scoping လၢတ်ႈၼႄဝႆႉလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉၽၢႆတွၼ်ႈတၢင်း ၼိူဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပႃးၸွမ်းဢၢင်ႇၵဵပ်းၼမ်ႉဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉထူမ်ႈပႅတ်ႈ ဝၢၼ်ႈလီလု ဝၢၼ်ႈ တႆးဢၼ်မီးပိုၼ်ႉတီႈ 140 ႁႅၵ်ႉတႃႉ (1 ႁႅၵ်ႉတႃႉ မီး 2.47 လၵ်း) တီႈၽုၵ်ႇ သွမ်ႈႁႃလဵင်ႉတွင်ႉ ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ လွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတွၼ်ႈတၢင်းတႂ်ႈသမ်ႉ ပႃးၸဵမ်လွင်ႈတေႁဵတ်းႁႂ်ႈ တူဝ်သတ်းတႂ်ႈၼမ်ႉၶၢတ်ႇ ဢိုပ်းယၢၵ်ႈ၊ ၼမ်ႉလႆဢၼ်တေလူတ်းလူင်းတၢင်းတႂ်ႈၼၼ်ႉတေၵႂႃႇ တုမ်ႉတိူဝ်ႉၼမ်ႉလႄႈလိၼ် တွၼ်ႈ တၢင်းတႂ်ႈ(ၼမ်ႉႁႅင်ႈလိၼ်ၶၢပ်ႇ)၊ တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉသတ်းၼမ်ႉ လႄႈ ၽၢႆတေဢမ်ႇမၼ်ႈၵိုမ်း။ ၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်းယင်းလၢတ်ႈၼႄထႅင်ႈဝႃႈ “လွင်ႈၽေးၽၢႆၼႆႉ လီမႆႈၸႂ်တႃႇၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းယူႇ တွၼ်ႈ တၢင်းတႂ်ႈတႄႉတႄႉ။ သင်ဝႃႈၽၢႆတႅၵ်ႇမႃးၸိုင် တိုၼ်းတေ ပဵၼ်ၽေးႁုၵ်ႉႁၢႆႉလူင်ၵမ်း လဵဝ်” ၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းမိူင်းယူႇၼႂ်းဝဵင်းသီႇပေႃႉ 20,000 ပၢႆ ၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉတူႈ ႁၢင်ႇၵႆၽၢႆၼမ်ႉတူႈတွၼ်ႈ တၢင်းတႂ်ႈ 20 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇၵူၺ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းတေႁူပ်ႉၺႃးၽေးသၽႃဝ ၵမ်းသိုဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းဝဵင်းၼၼ်ႉမၢင်တီႈမၢင်ဢွင်ႈၵေႃႈတိုၼ်းပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၼမ်ႉထူမ်ႈဝႆႉယူႇယဝ်ႉလႄႈ ပေႃး ၾူၼ်တူၵ်းႁႃႇယႂ်ႇၸိုင် ၼမ်ႉတိုၼ်းၼွင်းထူမ်ႈ၊ ၶႂ်ႈဝႃႈတႄႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈၽၢႆယင်းပႆႇတႅၵ်ႇၵေႃႈ၊ လွင်ႈၵိုင်ႉၵၢင်ႉပွႆႇၼမ်ႉၼမ်ၼမ်ၵမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ၊ ပဵၵ်ႉသမ်ႉ ဝႃႈလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈပႃးဝႆႉၼႂ်းၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်းၶဝ်သင်ၵေႃႈယဝ်ႉ။
လွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်ၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်း My Asia scoping report ဢမ်ႇလၢတ်ႈ ထိုင် ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၼမ်ႉၼႂ်းဢၢင်ႇၵဵပ်းၼမ်ႉ ၵၢၼ်ၶုတ်းမိူင်ႁႄႈတွၼ်ႈတၢင်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼႂ်း ပီ 2020 ၼၼ်ႉ ၸုမ်းမႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆးၶဝ်လႆႈၾၢင်ႉထိုင်ဝႃႈ “ လွင်ႈပၼ်ၶႂၢင်ႉတႃႇၶိုၼ်း တႄႇၶုတ်း ၸိုၼ်းလႄႈငိုၼ်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်တီႈမေႃႇၼမ်ႉတူႈ ဢၼ်ႁၢင်ႇၵႆၽၢႆၼမ်ႉတူႈတွၼ်ႈတၢင်းၼိူဝ် မွၵ်ႈ 40 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇၼၼ်ႉ တိုၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈဢၢင်ႇၵဵပ်းၼမ်ႉၽၢႆ ၶုၼ်ႇဢူၼ်ႁၢဝ်ႉႁႅင်းလႄႈ တုမ်ႉ တိူဝ်ႉပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းယူႇတွၼ်ႈတၢင်းတႂ်ႈ ဢမ်ႇႁၢင်ႉ။ ၼမ်ႉၵွင်ႉၸိုၼ်းၼႆႉ တိုၼ်းပဵၼ် ၽေးႁၢဝ်ႈ ႁႅင်းတေႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢႆးတူဝ်လႄႈပၢႆးၸႂ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၢၼ်းႁုၼ်ႈမုၼ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ” လွင်ႈၶိုၼ်းတႄႇၶုတ်းမိူင်ႁႄႈတီႈၼမ်ႉတူႈ တင်ႈတႄႇသိုၵ်းႁုပ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈ မိူင်းမႃးၼႆႉ တိုၼ်းပဵၼ်လွင်ႈလီမႆႈၸႂ်ႁၢဝ်ႉႁႅင်းၸွမ်းတေႉတေႉ။
လွင်ႈၸုမ်းသၢင်ႈၽၢႆၼမ်ႉတူႈၶဝ်ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၸႅင်ႈလႅင်း/ပူင်ႇသႂ်လႄႈ ဢမ်ႇထွမ်ႇၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်း မိူင်း ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းမႆႈဢူၵ်းမႆႈၸႂ် ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆးတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈသေ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းပႅတ်ႈၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆၼမ်ႉတူႈလႄႈ ယွၼ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းယင်ႉဝႆႉၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ တေႃႇပေႃးမီးၵၢၼ်ၸႅၵ်ႇၽႄဢႃႇၼႃႇ ပႃႈတႂ်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၾႅတ်ႇတိူဝ်ႇရိူဝ်ႇမႂ်ႇ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ ၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃဝ ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈသိုၵ်းသိူဝ် ႁိမ်ၼႃႈတီႈၵၼ်
ၸွမ်းသၢပ်ႇသၢႆမႄႈတူႈၼႆႉ မီးၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇလၢႆလၢႆၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်ဝႆႉ၊ မၢင်ၸုမ်းၵေႃႈပဵၼ် ၸုမ်းဢၼ်ၵိုတ်းယိုဝ်းလႄႈမၢင်ၸုမ်းတိုၵ်ႉယိုဝ်းၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းယူႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈၽၢႆၼမ်ႉတူႈလႄႈၽၢႆယႄးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်ၸင်ႇၸၢင်ႈသိုပ်ႇႁဵတ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းၵႄႈၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇလၢႆလၢႆၸုမ်းၶဝ်ႁိမ်ၼႃႈတီႈၵၼ်သေ တႃႇလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၽၢႆၵေႃႈ တိုၼ်းၸႅင်ႈလႅင်းဝႃႈ ၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇၶဝ်ႁူမ်ႈၵၼ်ဢဝ်ပၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးၵႂၢမ်းထၢမ်ဝႃႈ ၵွပ်ႈသင်ၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းၸိူင်ႉၼႆလႄႈ ၵွပ်ႈသင်ၶဝ်သမ်ႉပၼ်ၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆၼႆႉသိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ၊ ၼႂ်းတွၼ်ႈၵၢၼ်ၸုမ်းသိုၵ်းဝ UWSA တႄႉတိုၼ်းလႆႈၼမ်ႉမျၢတ်ႈၼမ်ႉတွၼ်းၸွမ်းၶူင်းၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈၼႆႉ ၽွင်းၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းႁၢဝ်ႉႁႅင်းလႄႈ ၽၢႆၼႆႉတိုၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်း ဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈၵူၼ်းလူင်းတိုၼ်းလၢင်းၶဝ် လႆႈၼမ်ႉမျၢတ်ႈၼမ်ႉတွၼ်းမၼ်းၵူၺ်း။
မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 25/4/2023 ၼၼ်ႉၸုမ်းတႆး 13 ၸုမ်းဢွၵ်ႇ ၽိုၼ်တုၵ်းယွၼ်း ထိုင်ၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇလႄႈပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ လွင်ႈၽေးၽွၼ်းႁၢႆႉလူင် ၽၢႆ ၼမ်ႉတူႈလႄႈၽၢႆ ယႄးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ် သေ လၢတ်ႈၼႄပႃးလွင်ႈဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၸႅင်ႈလႅင်း/ပူင်ႇသႂ် ၼႂ်းၶူင်းၵၢၼ် “ဢၼ်တေတုမ်ႉ တိူဝ်ႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းလၢႆလၢႆၽၢႆႇ ၽွင်းၶတ်းၸႂ်သၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၾႅတ်ႇတိူဝ်ႇရိူဝ်ႇ တီႇမူဝ်ၶရေႇသီႇ ၼၼ်ႉႁၢဝ်ႉႁႅင်း”။ ၸုမ်းၶဝ်တုၵ်းယွၼ်းထိုင်ၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇလႄႈ ပႃႇတီႇ ၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းတႆး ႁႂ်ႈၸုၵ်းၽၢႆႇၵူၼ်းမိူင်းသေ “ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵူႈလၢႆးလၢႆး” ၸွႆႈၵိုတ်းပႅတ်ႈၶူင်းၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆၸိူဝ်း ၼၼ်ႉ။