တင်ႈတႄႇၵၢင်လိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႇပိူဝ်ႇ 2022 မႃး ၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵႄႇသီႇ/ ၵေး သီး ၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းၵၢင်ၶိုၼ်းတႄႇမႃး တႃႇတေဢဝ်ၽဝ်တီႈႁူင်းၸၢၵ်ႈပၢင်ပႅၵ်ႇ ႁိမ်းတူၼ်ႈတီး ဢၼ်တေ ၶိုင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇလဵၵ်း တႃႇႁူင်းၸၢၵ်ႈလဵၵ်းလွၼ်ႉ (သတီးလ်) ဢၼ်မီးတီႈမိၼ်းၶျႅၼ်ႇ ၼႂ်းတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ (မၼ်းတလေး)။ လွင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇလဵၵ်းၸိူင်ႉၼႆ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈသိုပ်ႇ ၵုမ်းၵမ် ၽႅၼ်ၵၢၼ် ႁဵတ်း ဢွၵ်ႇလဵၵ်းလွၼ်ႉၶၢဝ်းယၢဝ်းလႄႈ ၽိူမ်ႉထႅမ်ဢဵၼ်ႁႅင်းၾၢႆႇၵၢၼ် ႁူမ်ႇလူမ်ႈ/ၵႅတ်ႇၶႄ မၼ်းၶႅင်ႁႅင်းၶိုၼ်ႈမႃး လိူဝ်ၵဝ်ႇထႅင်ႈ။
ႁူင်းၸၢၵ်ႈလဵၵ်းလႄႈလဵၵ်းလွၼ်ႉ ပၢင်ပႅၵ်ႇတင်းမိၼ်းၶျႅၼ်ႇ ၼႆႉတႄႇၵေႃႇသၢင်ႈမႃး ပႃႈတႂ်ႈလူင်ပွင် ၸိုင်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼဢၽ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းပဵၼ်ၼမ်ႉပဵၼ်တူဝ်မႃးသေ လႆႈထုၵ်ႇၵိုတ်းပႅတ်ႈ ၼႂ်းပီ 2017 ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼူၵ်ႉယုင်း ၵွပ်ႈဝႃႈမီးလွင်ႈႁီႉၼႄး ၼႂ်းလွင်ႈသုမ်းငိုၼ်းတွင်း။ တင်ႈတႄႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁုပ်ႈယိုတ်း ဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းမိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ၽႄႇၽေႃႇဝႃႇရီႇ 2021 မႃး ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢဝ်တၢင်းၸွႆႈ ထႅမ်တီႈၶွမ်ႇပၼီႇ ရတ်ႉသျႃးတင်း ဢီႇတလီႇ သေ ၶိုၼ်းတႄႇၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉ။
ႁူင်းၸၢၵ်ႈလဵၵ်းလွၼ်ႉ ပၢင်ပႅၵ်ႇၼႆႉ ၶွမ်ႇပၼီႇ Tyazhpromexport ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းရတ်ႉသျႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈၶွင် ႁူမ်ႈပုၼ်ႈ (ယူႇၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆလမ်) သေၸႂ်ႉတိုဝ်းၶိူင်ႈၶိုတ်းၵၢပ်ႈ “ရူဝ်းမႅဝ်ႉတ်” ဢၼ်လဵၵ်း သႅၼ်း ၸၼ်ႉတႅမ်ႇၵေႃႈၸၢင်ႈၸိူမ်ႈလႆႈၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၵႅပ်ႉလဵဝ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶၵ်ႉတွၼ်ႈၵၢၼ်မၼ်း တႄႉ တိုၼ်း လူဝ်ႇထၢၼ်ႇႁိၼ်ဢၼ်မီးၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸႄႈဝဵင်းၵႄႇသီႇ ၼၼ်ႉၵူၺ်း။
ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႂ်းထုင်ႉၵႄႇသီႇ ဢၼ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉဢမ်ႇၵမ်ႉၵွႆးပိုၼ်ႉတီႈႁႆႈၼႃးၵူၺ်း ယင်းတေဢိုတ်ႇတၼ်လႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ မႄႈၼမ်ႉႁႅၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၸဝ်ႈႁႆႈၼႃး 18,000 ပၢႆပိုင်ႈဢိင်ၸႂ်ႉတိုဝ်းႁဵတ်းႁႆႈသူၼ်ၼႃး မႃးပၢၼ်တေႃႇပၢၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႆႉ လႆႈဢဝ်တေႃႉတၢင်ႇၼိူဝ်ရူတ်ႉ/ၵႃးသေ လတ်းၽၢၼ်ႇမိူင်းတႆးပွတ်းၵၢင် ၸိူဝ်းပဵၼ်လၢႆးၶႃႈ၊ လွႆလႅမ်လႄႈႁူဝ်ပူင်းထိုင်ပၢင်ပႅၵ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ၶွမ်ႇပၼီႇၶဝ်ၽႅၼ်ၵၢၼ် တေတေႃႉထၢၼ်ႇ ႁိၼ်ၼိုင်ႈဝၼ်း 1,500 တၢၼ်ႇၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၼႆႉ။
ၶွမ်ႇပၼီႇသၢမ်ဢၼ် ၸိူဝ်းၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵႄႇသီႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ-ငူၺ်ႇယီႇပလႄး၊ မိၼ်းသူၺ်ႇ လႂႃႇ လႄႈ ၶွမ်ႇပၼီႇ ၼမ်ႉပၢင် ၽၢႆႇပူၵ်းပွင်လႄႉလူင်းတိုၼ်းလၢင်း (ဢဝ်သဵၼ်ႈမၢႆလမ် ၸိုဝ်ႈၶွမ်ႇပၼီႇသႂ်ႇ ၼႆႈ) ၸိူဝ်းၼႆႉတိုၼ်းမီးလွင်ႈၸမ်ၸႂ်ၵၼ်တင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႄႈၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉဢမ်ႇႁၢင်ႉ။ ၶွမ်ႇပၼီႇ ငူၺ်ႇယီႇ ပလႄးတင်း မိၼ်းသူၺ်ႇလႂႃႇ ၼႆႉတိုၼ်းမီးၸိုဝ်ႈသဵင်ၼဝ်ႈယွၼ်ႉၶဝ် ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ဢၼ်ႁဵတ်း ႁႂ်ႈ လူမ်းဢမ်ႇၸိုၼ်ႈသႂ် ပွတ်းတွၼ်ႈလႂ်တွၼ်ႈၼိုင်ႈၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးယူႇယဝ်ႉ။
ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေႃႉတၢင်ႇလတ်းၽၢၼ်ႇၵႂႃႈၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၵၢင် ဢမ်ႇမီးၸုမ်းမႅၵ်ႇ ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢဝ် ငမ်းယဵၼ်ၸုမ်းလႂ် ၸွမ်းႁႄႉႁၢမ်ႈသင်၊ မၼ်းၼႄဝႃႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈမီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသင်ၸွမ်းၶဝ် ဝႆႉယဝ်ႉတႃႇ ၸႂ်ႉသဵၼ်ႈတၢင်းလတ်းၽၢၼ်ႇ ၼႆသေ ပဵၼ်တီႈလီတင်ႈၵႂၢမ်းထၢမ်ဝႃႈ ၵွပ်ႈသင်မူႇ ၸုမ်းၸိူဝ်း ၼႆႉ ၸွႆႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈမိူၵ်ႈမႂ်ႈထႅမ်မၢၵ်ႇၵွင်ႈၸိုၼ်ႈယၢမ်းမၼ်းယူႇ။
ၵေႃၵပ်းသၢၼ်ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး တိုၵ်းသူၼ်းထိုင်ၽူႈၸိူဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းၶူဝ်းၶွင်ၶွမ်ႇပၼီႇၶဝ် ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ၶွမ်ႇပၼီႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႂ်းၵႄႇသီႇၶဝ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေႃႇႁႂ်ႈၶဝ်ပေႃးၵိုတ်းလွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၶဝ်။ ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉႁဝ်းၶႃႈတိုၵ်းသူၼ်းထိုင်ၶွမ်ႇပၼီႇ ရတ်ႉသျႃး Tyazhpromexport (ယူႇၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆလမ်) လႄႈၶွမ်ႇပၼီႇ ဢီႇတလီႇ Danieli (ယူႇၼႂ်းသဵၼ်ႈ မၢႆလမ်) ၶဝ် ၵိုတ်းပႅတ်ႈလွင်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈသေ ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ပတ်းပိုၼ်ႉၵမ်းလဵဝ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ႁူင်းႁဵတ်းလဵၵ်းလွၼ်ႉပၢင်ပႅၵ်ႇၶိုၼ်းတႄႇပဵၼ်တူဝ်မႃး
ႁူင်းႁဵတ်းလဵၵ်းလွၼ်ႉပၢင်ပႅၵ်ႇၼႆႉ တင်ႈယူႇဝႆႉဢမ်ႇၵႆဢမ်ႇၸမ်သင်တင်းတီႈႁူင်းသႂၢင်းလဵၵ်းလွၼ်ႉဢၼ် ယႂ်ႇသုတ်းထူၼ်ႈ 2 ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈတီႈလွႆပၢင်ပႅၵ်ႇ၊ ယူႇတၢင်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၵႆၵၼ်တင်းဝဵင်းလူင် တူၼ်ႈတီးမွၵ်ႈ 10 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇ။ ၶူင်းၵၢၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶူင်းၵၢၼ် ႁူမ်ႈပုၼ်ႈၵၼ်တင်းၶွမ်ႇပၼီႇ Tyazhpromexport ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈရတ်ႉသျႃး ပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင် တင်းၶွမ်ႇပၼီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ military’s Myanmar Economic Corporation (MEC) မီးၵၢၼ်လူင်းလၢႆး မိုဝ်းႁူမ်ႈၵၼ်ၼႂ်းပီ 2004။ တႄႇၵေႃႇသၢင်ႈပဵၼ် ၼမ်ႉပဵၼ်တူဝ်ၼႂ်းပီ 2006။
ၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်းၶွင်ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇပဢူဝ်း Pa-O Youth Organization (PYO) ၶဝ် ဢွၵ်ႇပိုတ်ႇၼႄ လွင်ႈတုမ်ႉ တိူဝ်ႉယွၼ်ႉၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈႁူင်းလဵၵ်းလွၼ်ႉလႄႈႁူင်း ယၢင်လိၼ် (ၽိလတ်ႉမျေႇ) ၶွင် ၵမ်ႇပေႃးၸႃႉ ဢၼ် မီးႁိမ်းၸမ် ပႃးတင်းလွင်ႈႁုပ်ႈယိုတ်းဢဝ်တီႈလိၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ 11,000 ဢေႇၵႃႉ သေၸၢႆႇပၼ်ၵႃႈ သၢႆႈ တႅၼ်းဢိတ်းဢွတ်း၊ မၢင်ၸဝ်ႈတီႈလိၼ်ယင်းဢမ်ႇလႆႈၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းသင်သေဢိတ်း သေတဵၵ်းလိုပ်ႈ ၵူၼ်း ဝၢၼ်ႈ 50 ၶၢႆႉဢွင်ႈတီႈယူႇ။ ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇပဢူဝ်းၶဝ် ၾၢင်ႉထိုင်ဝႃႈ သင်ဝႃႈ တႄႇ ႁဵတ်းလဵၵ်းလွၼ်ႉယႂ်ႇ လူင်ယဝ်ႉၸိုင် တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉပၢႆးယူႇလီ၊ လွင်ႈႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ 7,000 ၸိူဝ်းယူႇ ၸွမ်းသၢပ်ႇတိၼ်လွႆလႄႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းပိုင်ႈဢိင်ယူႇၸွမ်းသၢႆမႄႈၼမ်ႉတမ်ၽၢၵ်ႇ ၼႂ်းထုင်ႉပူင်း ၸိူဝ်း ယူႇ တၢင်းဢွၵ်ႇႁူင်းၸၢၵ်ႈ 35,000 ယဝ်ႉတေႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတၢင်းၶူဝ်းတိုၼ်း သၽႃဝလႄႈ လွင်ႈလူမ်းဢမ်ႇၸိုၼ်ႈသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈပီ 2015 ၼၼ်ႉၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈႁူင်းၸၢၵ်ႈပၢင်ပႅၵ်ႇၶၵ်ႉတွၼ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ ၵူၺ်းၵႃႈၼႂ်းလိူၼ် မတ်ႉၶျ် 2017 ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼူၵ်ႉယုင်း ဢၢင်ႈဝႃႈသုမ်းတိုၼ်းလၢင်းၼႆသေလႆႈၵိုတ်းယင်ႉၶူင်းၵၢၼ် ပၢင်ပႅၵ်ႇလႄႈႁူင်းၸၢၵ်ႈလဵၵ်းလွၼ်ႉ တီႈမိၼ်းၶျႅၼ်ႇ တီႈဢၼ်တေတေႃႉဢဝ်ၶိူင်ႈၶွင်တီႈပၢင်ပႅၵ်ႇၵႂႃႇ။
တင်ႈတႄႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်းလိူၼ်ၾႄႇၾေႃႇဝႃႇရီႇ 2021 မႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶိုၼ်း ႁူမ်ႈ ၵၼ်တင်းၶွမ်ႇပၼီႇ Tyazhpromexport ရတ်ႉသျႃး လႄႈၶွမ်ႇပၼီႇ Danieli ဢီႇတလီႇ သေတႄႇ ၶူင်းၵၢၼ် ပၢင်ပႅၵ်ႇလႄႈမိၼ်းၶျႅၼ်ႇ ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်သၢင်ႈႁူင်းၸၢၵ်ႈလဵၵ်းလွၼ်ႉတီႈမိၼ်းၶျႅၼ်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 1/10/2021 ၼၼ်ႉမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇႁူဝ်ၼႃႈၶွင်ႇသီႇယိုတ်းမိူင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႄႇယဵမ်ႈတူၺ်း ႁူင်းၸၢၵ်ႈပၢင်ပႅၵ်ႇ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉႁွင်ႉဝႃႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈလဵၵ်းလွၼ်ႉ (ပၢင်ပႅၵ်ႇ) မၢႆ 2 ဢၼ်ယူႇပႃႈတႂ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ် လူင်ၽၢႆႇႁူင်းၸၢၵ်ႈ။ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၶွင်ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်း ဢွၵ်ႇဝႃႈ ၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉယဝ်ႉတူဝ်ႈ 98.86% ယဝ်ႉ ၵူၺ်းၵႃႈလိူဝ်ၼၼ်ႉ ယင်းတိုၵ်ႉ ၵေႃႇသၢင်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၾႆး (လူတ်ႉလဵၼ်း) ဢၼ်ၵွင်ႉပၼ်လႄႈႁႅင်းၾႆးၾႃႉမၼ်ႈၵိုမ်း ဢၼ်တေမႃး ပဵၼ်ၶိူင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ၼၼ်ႉယူႇ၊ ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈၶူင်းၵၢၼ်ၶိုၼ်းတႄႇၵႂႃႇၼႂ်းပီ 2023-2024။
မိူဝ်ႈလိူၼ် ဢေႇပရိူဝ်ႇ 2022 ၼၼ်ႉ မီးၵၢၼ်ၶိုၼ်းမႄးၵုမ်းလုမ်းလႃးယုၵ်ႉၸၼ်ႉ တေႃႈၵျႅတ်ႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ တေႃႈၵျႅတ်ႉ သူၺ်ႇၵျႅတ်ႉၼႂ်းမၵူၺ်းသေ ၵွင်ႉၸူးပၢင်ပႅၵ်ႇ။ ၼႂ်းလိူၼ် သႅပ်ႉထႅမ်ႇပိူဝ်ႇ 2022 သမ်ႉႁွင်ႈၵၢၼ် ၶၢဝ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ဢွၵ်ႇဝႃႈ မီးၵၢၼ် ယုၵ်ႉ ၸၼ်ႉၵၢၼ် တေႃႈၵျႅတ်ႉတၢင်းယၢဝ်း 185 လၵ်းဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မၵူၺ်း-ပျေႃႇၽွႆႇ-ပျီႇၺွင်ႇ-ပၢင်ပႅၵ်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ 77.5% ယဝ်ႉၼႆယဝ်ႉ။
ၼႂ်းလိူၼ်ၵျုၼ်ႇ 2022 ၼၼ်ႉလွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၾႆး(လူတ်ႉလဵၼ်း)မႂ်ႇ ၶၢဝ်းတၢင်း 6 လၵ်း ၺွင်ႇသူၺ်ႇ-ၼမ်ႉၸၢင် ထိုင်ပၢင်ပႅၵ်ႇ၊ ဢၼ်မီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၾႆး ႁူင်းၸၢၵ်ႈလဵၵ်း လွၼ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလဵၵ်းလွၼ်ႉဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇတီႈပၢင်ပႅၵ်ႇၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈတေႃႉသူင်ႇၵႂႃႇၸူးႁူင်းၸၢၵ်ႈ လဵၵ်းလွၼ်ႉဢၼ်မီးတီႈ မိၼ်းၶျႅၼ်ႇ ၼၼ်ႉၵမ်းသိုဝ်ႈယဝ်ႉ။
တီႈလိၼ်သူၼ်ႁႆႈၼႃးတႃႇ 287 ဢေႇၵ လႆႈထုၵ်ႇႁုပ်ႈယိုတ်းဢဝ်သေ သၢင်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၾႆးမႂ်ႇၼႆႉ ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈႁႆႈၼႃးၶဝ်လႆႈၺႃးတဵၵ်းတဵင်ႁႂ်ႈဢဝ်ငိုၼ်းၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းၼိုင်ႈဢေႇၵ လႂ် 5 လၢၼ်ႉၵျၢပ်ႈလႄႈ တႃႇ ၵႃႈမၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉသူၼ် ႁႆႈ ၼႃး တႃႇၶၢဝ်းတၢင်းသၢမ်ပီထႅင်ႈ။
ႁူင်းႁဵတ်းလဵၵ်းလွၼ်ႉပၢင်ပႅၵ်ႇၼႆႉ တေဢဝ်ၾႆးၵဵင်းတွင်းမႃးၸႂ်ႉတိုဝ်း တေပဵၼ်ၾႆးၾႃႉတီႈၶူင်းၵၢၼ် ၽၢႆ ၵဵင်းတွင်းတွၼ်ႈၼိူဝ် သင်ဝႃႈယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်း။
လွင်ႈႁူင်းၸၢၵ်ႈပၢင်ပႅၵ်ႇတေတႄႇၶိုၼ်းၼႆႉ တိုၼ်းပဵၼ်လွင်ႈလွၵ်ႇငိုတ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင် ၸိူဝ်းပိုင်ႈ ဢိင်မႄႈၼမ်ႉ ၼႂ်းထုင်ႉပူင်း
ၽၢႆႇၸၢၼ်းပၢင်ပႅၵ်ႇၼၼ်ႉ မီးမႄႈၼမ်ႉတမ်ၽၢၵ်ႇသေ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈလၢၵ်ႇလၢႆးဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉယိုင်ႈ ၶိုၼ်ႈၵူႈပီ။ ၽွင်းၶၢဝ်းႁိုဝ်ႉ/ၾူၼ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းၾင်ႇၼမ်ႉတေၼွင်းသေ ယဵၼ်းပဵၼ်ၼွင်ၼမ်ႉဢၼ် ၵႂၢင်ႈ 8 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇယဝ်ႉ ယိုင်ႈၶိုၼ်ႈထိုင် 15 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇပၢႆ။ ၵူၼ်းမိူင်း 10,000 ပၢႆၸိူဝ်းယူႇသဝ်းၸွမ်း မူႇဝၢၼ်ႈမွၵ်ႈ 30 ဝၢၼ်ႈၼႂ်းထုင်ႉ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ “ထုင်ႉပူင်း” ၼႆႉလႆႈပိုင်ႈဢိင်ၼမ်ႉသေ သွမ်ႈၶဝ်ႈ လႄႈႁႃပႃ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးသိပ်းပီၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉလွင်ႈၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈႁူင်းၸၢၵ်ႈပၢင်ပႅၵ်ႇလႄႈ ႁိမ်းႁူင်းၸၢၵ်ႈ ယၢင်လိၼ် သျႅၼ်းယူဝ်းမႃႉ (ဢဝ်သဵၼ်ႈမၢႆၸိုဝ်ႈၼဝ်ႈၶွမ်ႇပၼီႇသႂ်ႇ) တင်းႁူင်းၸၢၵ်ႈငူၺ်ႇၵပႃႇၵျေႃႇ (ဢဝ်သဵၼ်ႈ မၢႆ ၸိုဝ်ႈၼဝ်ႈၶွမ်ႇပၼီႇသႂ်ႇ) ဢၼ်ၶုတ်းႁႄႈ antimony ယဝ်ႉၶွမ်ႇပၼီႇသႅင်ၼၵႃး (ဢဝ်သဵၼ်ႈ မၢႆၸိုဝ်ႈၼဝ်ႈ ၶွမ်ႇပၼီႇသႂ်ႇ) သိုပ်ႇၶႂၢၵ်ႈၶုတ်းႁႄႈ antimony၊ ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းထုင်ႉပူင်းလႆႈၺႃးတၢမ်ႇယွၼ်ႉ ၼမ်ႉမႄႈ တမ် ၽၢၵ်ႇ ဢမ်ႇပေႃးၸိုၼ်ႈသႂ် ႁၢင်ႈႁၢႆႉလူင်းမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇတိၵ်းတိၵ်း။ ၼမ်ႉၵေႃႈၶုၼ်ႇမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇသေ ပဵၼ်ၶူမ်း ပဵၼ်ယဵၼ်းၸွမ်းၽိဝ်ၼင်၊ ပႃၼႂ်းၼမ်ႉၵေႃႈလူတ်းလူင်း၊ ၶဝ်ႈဢၼ်ၽုၵ်ႇၼႂ်းၼမ်ႉၵေႃႈလူတ်းလူင်း/ ဢမ်ႇလႆႈၼမ်မိူၼ်ၵူႈပွၵ်ႈ။
သင်ဝႃႈႁူင်းၸၢၵ်ႈပၢင်ပႅၵ်ႇၼႆႉ ၶိုၼ်းတႄႇႁဵတ်းၵၢၼ်တင်းသဵင်ႈမူတ်းယဝ်ႉၸိုင် ၼမ်ႉၶီႈလိၼ်ဢၼ်တေ ပွႆႇ လူင်းၸွမ်းမႄႈၼမ်ႉတမ်ၽၢၵ်ႇၼၼ်ႉ တိုၼ်းတေၽိူမ်ႉမႃးထႅင်ႈဢမ်ႇႁၢင်ႉလႄႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းထုင်ႉပူင်း တိုၼ်းလႆႈမႆႈၸႂ် ဢၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃႇဝ တေလုၵွႆသေ ၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈတေယၢပ်ႇၽိုတ်ႇမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။
သိုၵ်းမၢၼ်ႈႁုပ်ႈယိုတ်းတီႈလိၼ်တႃႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် ၼႂ်းထုင်းၵႄႇသီႇ/ၵေးသီး
ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆးတႆႈၵဵပ်းႁွမ်တွမ်ၸု ၶေႃႈမုၼ်း သေဢွၵ်ႇၵႂႃႇလွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈပၢၼ်ၼဢၽ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းတႃႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႂ်းထုင်ႉၵေးသီး သေတႄႇ ၶုတ်းၵႂႃႇ။
မိူဝ်ႈပီ 2009 ၼၼ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶမယ 131 ဢၼ်ပၵ်းၼႂ်းၵေးသီး ပၼ်ၶႂၢင်ႉႁႂ်ႈၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် တႃႇ 5,459 ဢေႇၵ ၼႂ်းဢိူင်ႇမိူင်းၵၢဝ် ဢၼ်ယူႇၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းသေႁၢင်ႇၵႆဝဵင်းၵေးသီး 8 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇ။ ၵူၼ်း ဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ် ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃးၶဝ်လႆႈထုၵ်ႇတဵၵ်းတဵင်ႁႂ်ႈယွမ်းႁပ်ႉဢဝ်ၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းၼိုင်ႈဢေႇၵလႂ် 24,000 ၵျၢပ်ႈ။
မိူဝ်ႈပီ 2015 ၶွမ်ႇပၼီႇယႂ်ႇလူင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ military’s Union of Myanmar Economic Holdings Limited (UMEHL) ၶၢႆဝႂ်ၶႂၢင်းၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႂ်းဢိူင်ႇမိူင်းၵၢဝ်ပၼ် 5 ၶွမ်ႇပၼီႇ တႃႇငိုၼ်း 100 လၢၼ်ႉၵျၢပ်ႈ တေႃႇ ၼိုင်ႈဢၼ်သေ ၶွမ်ႇပၼီႇယႂ်ႇလူင် သိုၵ်းမၢၼ်ႈယင်းမီးသူၼ်ႇတႃႇလႆႈၼမ်ႉတွၼ်းမၼ်း ၸွမ်းထႅင်ႈ 17% သင်ဝႃႈၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပီလဵဝ်ၵၼ်ၵူၺ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈသၢင်ႈတပ်ႉထႅင်ႈသွင် တပ်ႉ ၼႂ်းထုင်ႉဢိူင်ႇ မိူင်းၵၢဝ်။
မိူဝ်ႈပီ 2018 ၼၼ်ႉၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵႄႇသီႇ ပွင်ႇလႅင်းပၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈထုင်ႉမိူင်းၵၢဝ်ဝႃႈ တီႈလိၼ် 5,459 ဢေႇၵ ၼၼ်ႉလႆႈသိုပ်ႇသူင်ႇပၼ်တီႈၶူင်းၵၢၼ် ႁူင်းၸၢၵ်ႈပၢင်ပႅၵ်ႇဢၼ်ယူႇပႃႈတႂ်ႈၽွင်းလူင်ၽၢႆႇ ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵေႃႈဢွၼ်ၵၼ်တႅမ်ႈလိၵ်ႈထိုင်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၸႄႈဝဵင်းလႄႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၸၼ်ႉၸႄႈမိူင်းသေသၢၼ်ၶတ်းလွင်ႈၼႆႉယူႇ။
မိူဝ်ႈၼႂ်းၵၢင်လိူၼ် ဢွၵ်ႉထူဝ်ႇပိူဝ်ႇ 2022 ၼၼ်ႉ မီးၵၢၼ်တႄႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႂ်းမိူင်းၵၢဝ်ၵႂႃႇ။ ဢၼ်ၶုတ်း ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႆႉတႄႉပဵၼ်သၢမ်ၶွမ်ႇပၼီႇ ငူၺ်ႇယီႇပလႄး၊ မိၼ်းသူၺ်ႇလႂႃႇ လႄႈ ၶွမ်ႇပၼီႇ ၼမ်ႉပၢင် ၸိူဝ်း ၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 27/10/2022 ၼၼ်ႉမီးၵၢၼ်တႄႇတေႃႉဢဝ်ထၢၼ်ႇႁိၼ်သႂ်ႇၼႂ်း လူတ်ႉ/ၵႃး 22 လေႃႉလုၵ်ႉတီႈမိူင်းၵၢဝ် လတ်းၽၢၼ်ႇမိူင်းၼွင်သေၵႂႃႇၸူးပၢင်ပႅၵ်ႇ။
ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ၶွမ်ႇပၼီႇ ငူၺ်ႇယီႇပလႄးလႄႈၶွမ်ႇပၼီႇ ၼမ်ႉပၢင် ၼႆႉယင်းတႄႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် ၼႂ်းဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈဝၢပ်ႈ ဢၼ်ယူႇတၢင်းၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇဝဵင်းၵေးသီး ႁၢင်ႇၵႆဝဵင်းၵေးသီး 20 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇ တိူဝ်ႇ ၼၼ်ႉထႅင်ႈ။ ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၵႃႈၼႆႈၵေႃႈ တေတေႃႉၵႂႃႇတီႈပၢင်ပႅၵ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ ၸဝ်ႈသူၼ်ႁႆႈၼႃးၶဝ် ၺႃးတဵၵ်းတဵင်ႁႂ်ႈႁပ်ႉဢဝ်ၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းၼိုင်ႈဢေႇၵလႂ် 500,000 ၵျၢပ်ႈၵူၺ်း။
လွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉယွၼ်ႉၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႂ်းထုင်ႉၵေးသီး
ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ် လႆႈဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းႁၢဝ်ႉႁႅင်းတႄႉတႄႉ လွင်ႈၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႆႉ ၵွပ်ႈဝႃႈ မၼ်းတေဢမ်ႇၵွမ်ႉၵွႆးတုမ်ႉတိူဝ်ႉပိုၼ်ႉတီႈလိၼ်ႁႆႈၼႃး ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်၊ ပၢင်ႇလဵင်ႉဝူဝ်းၵႂၢႆးလႄႈထိူၼ်ႇၶိူဝ်း မူႇ ဝၢၼ်ႈၵူၺ်း မၼ်းယင်းတေဢိုတ်းတၼ်လႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈမႄႈၼမ်ႉႁႅၼ် ဢၼ်လႆလေႃႇလဵင်ႉပၼ်ႁႆႈၼႃး သူၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ 50 ဝၢၼ်ႈပၢႆၼႂ်းဝဵင်းၵေးသီးၼၼ်ႉထႅင်ႈ။ ၼမ်ႉႁႅၼ်ၼႆႉလႆၶဝ်ႈၸူးၼမ်ႉပၢင် ဢၼ်ပဵၼ် မႄႈၼမ်ႉယႂ်ႇလူင်မႄႈၼိုင်ႈဢၼ်လႆၶဝ်ႈၸူးၼမ်ႉၶူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၶူၺ်ၶီႈလိၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်မိူင်းၵၢဝ်ၼၼ်ႉသမ်ႉပေႃးတၼ်းဢဝ်ၵႂႃႇထူမ်သႂ်ႇၼွင်ၶႃး ၸွမ်းပၢင်ႇလဵင်ႉဝူဝ်း ၵႂၢႆးလႄႈဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းတႃႇ ႁႆႈသူၼ်ၼႃး ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ်တုၵ်းယွၼ်းယႃႇႁႂ်ႈၶွမ်ႇပၼီႇ ၶဝ်ဢဝ်ၶူၺ်ၶီႈလိၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇၼၼ်ႉၵႂႃႇထူမ်သႂ်ႇၼွင်ၶႃးယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈၶဝ်ဢမ်ႇထွမ်ႇ ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ သင်။
သဵၼ်ႈတၢင်းတေႃႉတၢင်ႇထၢၼ်ႇႁိၼ် ၼႂ်းၵႄႈသိုၵ်းလၢႆမူႇၸုမ်းႁိမ်ၼႃႈတီႈၵၼ်
သိုၵ်းမၢၼ်ႈမီးတပ်ႉမၼ်းလၢႆလၢႆတပ်ႉၼႂ်းဝဵင်းလႄႈၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းယၢဝ်းၵႆ 200 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇ သဵၼ်ႈ တၢင်းဢၼ်တေႃႉတၢင်ႇထၢၼ်ႇႁိၼ် ၼႂ်းၵႄႈဢွင်ႈတီႈၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၵေးသီးလႄႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈလဵၵ်း လွၼ်ႉပၢင်ပႅၵ်ႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈၸူမ်းၼႂ်းသၢႆသဵၼ်ႈတၢင်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇတႄႉ မီးၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉ ဢၼ် ယူႇပႃႈတႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵုမ်းၵမ်လႄႈၸုမ်းဢူၺ်းလီမၼ်းဢိၵ်ႇတင်းၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇဢၼ်ဢဝ်ငမ်း ယဵၼ် ထႅင်ႈလၢႆလၢႆၸုမ်း။
ၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇဢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၸွမ်းသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၼၼ်ႉတႄႉ-
ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉ ဢူၺ်းလီသိုၵ်းမၢၼ်ႈ
တပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပဢူဝ်း (PNO)
– ၸုမ်းဢဝ်ငမ်းယဵၼ်ၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ
ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉ မၢၼ်ႈပၢင်ႇ
– ၸုမ်း MTA ၵဝ်ႇဢၼ်ပူဝ်ႇမူၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ဝႆႉ
ၸုမ်း SSS 3 တူဝ်
– ၸုမ်း MTA ၵဝ်ႇဢၼ်မႁႃႇၵျႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ဝႆႉ
ၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၵၢင်ႇဢၼ်ဢဝ်ငမ်းယဵၼ်
ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး/တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSPP/SSA
– ဢဝ်ငမ်းယဵၼ်ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းပီ 1989 သေ ၶိုၼ်းလူင်းလၢႆးမိုဝ်းဢဝ်ငမ်းယဵၼ်မႂ်ႇထႅင်ႈၼႂ်းပီ 2012
ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး/တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး RCSS/SSA
– ဢဝ်ငမ်းယဵၼ်တင်ႈတႄႇပီ 2012
တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ/သိုၵ်းဝ (UWSA)
– ဢဝ်ငမ်းယဵၼ်တင်ႈတႄႇပီ 1989